Vapen: de verleidelijke sluipmoordenaar in een kleurrijk jasje 

Als letselschade-advocaat zie ik dagelijks de enorme impact van onverwachte gebeurtenissen op het leven van mijn cliënten. Een verkeersongeval, een incident op het werk, een medische fout; het zijn momenten die levens voorgoed veranderen. Het spreekwoord "een gewaarschuwd mens telt voor twee" is voor mij dan ook geen loze kreet, maar een dagelijkse realiteit. Deze constante confrontatie met de gevolgen van ongevallen heeft mij een stuk oplettender en voorzichtiger gemaakt en benadrukt de onmiskenbare kracht van waarschuwingen. 

Maar wat nu als noodzakelijke waarschuwingen listig worden verpakt in een aantrekkelijk jasje van hippe kleuren en zoete smaken? Wat als het gevaar dat op de markt wordt gebracht, zich specifiek richt op een kwetsbare groep, namelijk jongeren, die de risico's minder goed kunnen inschatten? 

De recente onthullingen van RTL Nieuws over de ernstige gevolgen van vapen zijn schokkend.^[1] Het bericht dat vijf jongeren vanwege vapegebruik ternauwernood aan de dood zijn ontsnapt, waarvan vier in coma hebben gelegen, is alarmerend. En helaas, dit lijken geen opzichzelfstaande incidenten te zijn. Artsen slaan alarm vanwege zorgwekkende toename van ernstige longaandoeningen zoals klaplongen, longontstekingen, onherstelbaar beschadigde longblaasjes en zelfs de vroege ontwikkeling van COPD bij jonge gebruikers als gevolg van vapen.^[2]  

Als advocaat en burger vraag ik mij af: hoe is het mogelijk dat producten die zo overduidelijk schadelijk zijn, en die met hun ontwerp en smaakjes zo aantrekkelijk worden gemaakt voor jongeren, zo vrijelijk op onze markt kunnen circuleren? Is het op deze wijze op de markt brengen van een zodanig schadelijk product wel rechtmatig te noemen? 

Vanuit juridisch perspectief komen we dan al snel bij de term gebrekkig product (artikel 6:186 van het Burgerlijk Wetboek). Simpel gezegd houdt dit in dat een product niet de veiligheid biedt die een consument er redelijkerwijs van mag verwachten. Welke veiligheid mogen wij en vooral jongeren eigenlijk van vapes verwachten? De feiten zijn verontrustend: 

• De samenstelling van veel vapes is vaak onduidelijk. Essentiële informatie over de gebruikte ingrediënten en het nicotinegehalte ontbreekt regelmatig. Dit terwijl onafhankelijk onderzoek aantoont dat veel vapes schadelijke stoffen bevatten zoals zware metalen (bijvoorbeeld lood), aceton en formaldehyde, in concentraties die ver boven de toelaatbare normen liggen.^[3] Deze stoffen kunnen leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, waaronder kanker, hersenschade en een verlaagd IQ.^[4] 

• De veelgehoorde claim dat vapen een minder schadelijk alternatief voor roken is, wordt door gerenommeerde instituten als het Trimbos-instituut en RIVM ontkracht. Sterker, uit onderzoek van het Trimbos-instituut blijkt dat vapen voor jongeren juist een opstapje kan zijn naar het 'gewone' roken. Het is ook aangetoond dat één trekje van een vape soms al meer nicotine kan bevatten dan een hele sigaret, een feit waarvan jongeren zich vaak niet bewust zijn.^[5] 

Het argument van "eigen schuld" ("De consument kiest er toch zelf voor?") snijdt juridisch gezien geen hout wanneer sprake is van onvolledige of zelfs misleidende informatievoorziening en marketingstrategieën die zich listig en doelbewust op jongeren richten. Als de daadwerkelijke risico’s niet helder en eerlijk worden gecommuniceerd, hoe "vrij" is de keuze van een consument, en in het bijzonder van een minderjarige, dan werkelijk?  

De huidige situatie onderstreept allereerst de dringende noodzaak voor adequaat overheidstoezicht en effectieve handhaving. Het is de plicht van de overheid om de volksgezondheid, en in het bijzonder die van jongeren, te beschermen. Een serieuze herziening van het beleid en de handhaving is dan ook onontkoombaar. Daarnaast zouden vapes kunnen worden aangemerkt als een ‘gebrekkig product’ (artikel 6:186 BW), wat aansprakelijkheid van producenten in beeld brengt. Op die manier kunnen producenten ter verantwoording worden geroepen voor de gevolgen van het op de markt brengen van een gevaarlijk product dat schade veroorzaakt. 

Heeft u vragen over dit blog of praat u graag verder over dit onderwerp, dan kunt u contact opnemen met Lieske de Vos.

[1] RTL nieuws artikel 

[2] Home 2024 - Artsen slaan alarm; Artsen slaan alarm om levensgevaarlijke longproblemen door vapen: ‘Vijf patiënten bijna dood’ | Binnenland | AD.nl 

[3] De gezondheidsrisico's van het gebruik van e-sigaretten; Vapes van Nederlandse kinderen in lab onderzocht: bomvol gif, lood en te veel nicotine RTL Nieuws deed onafhankelijk onderzoek door een gespecialiseerd laboratorium in Liverpool. Daar is de vloeistof in de vapes geanalyseerd en de damp die geïnhaleerd wordt bij het roken van de vape getest. 

[4] Vijf vragen over vapen en E-sigaretten aan kinderlongarts Peter Merkus - RadboudumcHoe ongezond is vapen nu echt? 

[5] Jongeren die vapen onderschatten het risico op verslaving - Trimbos-instituut